PÓKI NIE JEST ZA PÓŹNO - samobójstwa wśród młodzieży
Dlaczego młodzi ludzie odbierają sobie życie? Jak rozpoznać sygnały, świadczące
o tym, że ktoś zamierza odebrać sobie życie? Co można zrobić i jak reagować? Podobnych pytań jest wiele, jednak boimy się je zadawać i szukać na nie odpowiedzi. Temat śmierci, w tym śmierci samobójczej, pomimo rozwoju cywilizacji, jest nadal tematem tabu. Próbując omijać problem szerokim łukiem, mamy nadzieję, że sam się rozwiąże i zniknie z naszej codzienności. Niestety, tak się nie stanie. Rozmiar zjawiska prób samobójczych dokonywanych przez coraz młodszych ludzi wzrasta.
Okres dojrzewania wiąże się z przeżywaniem silnych emocji i uczuć. To czas poszukiwań odpowiedzi na pytania o cel i sens życia, to moment określania kim jestem i kim chcę być. Rozwój biologiczny znacznie wyprzedza rozwój emocjonalny, co zaburza stabilność psychiki i rzuca na huśtawkę nastrojów . Dodatkowo na tę płaszczyznę nakładają się inne problemy: konflikty w rodzinie, brak porozumienia z rodzicami, kłopoty w szkole lub w grupie rówieśniczej, zawody miłosne.
Presja współczesności, nakazująca stawać do wyścigu szczurów i bycia najlepszym, równie mocno piętnuje spostrzeganie świata przez wchodzącą w dorosłe życie młodzież. Nałożenie się wielu problemów, które uniemożliwiają zaspokojenie podstawowych potrzeb psychicznych: akceptacji, bezpieczeństwa, przynależności do grupy, potrzeba kontaktu emocjonalnego, aktywności, sensu życia może doprowadzić do nieadekwatnego postrzegana rzeczywistości, poczucia beznadziejności i nudy, często samotności i pustki w sferze wartości. Zdarza się też , że samobójstwo jawi się młodym ludziom jako przestrzeń wolności To ja decyduje o moim życiu, o tym czy będę żył czy nie! . W Internecie pojawia się coraz więcej stron zachęcających do popełnienia samobójstwa, opisujących najskuteczniejsze sposoby prowadzące do zgonu (powstał nawet poradnik dla przyszłych samobójców), pojawiają się blog lub grupy forum, których uczestnicy wzajemnie zachęcają się do pozbawienia życia. Próby samobójcze nierzadko mają charakter demonstracji, prowokacji, zwrócenia uwagi na swoje potrzeby. Nie bagatelizujmy żadnego z powodów, każdy jest równie ważny i każdy z nich może mieć tragiczne skutki.
Życie w XXI wieku nacechowane jest dynamiką, szybkim działaniem i pędem za pieniądzem, karierą i posiadaniem. Zatrzymajmy się na chwilę i rozejrzyjmy się wokół siebie po naszym najbliższym otoczeniu - być może jest ktoś woła o pomoc i szuka wsparcia w kryzysie.
PRZYCZYNY SAMOBÓJSTW
Istnieje wiele przyczyn, przez które młodzi ludzie pogrążają się w myślach samobójczych. Do najczęstszych zalicza się:
- utrata bliskiej osoby
- zawód miłosny
- traumatyczne przeżycia (doświadczenie przemocy fizycznej lub psychicznej)
- nieuleczalna choroba
- uzależnienia ( narkotyki, alkohol)
- brak akceptacji ze strony dorosłych lub rówieśników
- silna presja zdobywania wysokich wyników (w nauce, sporcie)
- niska samoocena podtrzymywana przez otoczenie (ciągle wysłuchiwanie zdań typu Jesteś beznadziejny , Nic z ciebie nie będzie )
- zbyt wysokie wymagania w stosunku do możliwości dziecka oraz stałe okazywanie niezadowolenia z jego starań
- zaburzenia osobowości
- depresja
- nerwica.
Lekarze psychiatrzy i psychologowie stwierdzili, że ekstremalnie trudne warunki czy sytuacja osobista nie są same w sobie wystarczające, aby doprowadzić człowieka do samobójstwa. Najważniejsze jest to, że człowiek czuje się jak w pułapce i traci nadzieję na zmianę sytuacji na lepszą. Wówczas może pojawić się zespół zachowań zwany syndromem presuicydalnym lub przedsamobojczym.
SYNDROM PRZEDSAMOBÓJCZY
Syndromem przedsamobójczym można określić specyficzny stan psychiczny człowieka, na który składają się zarówno myśli, zachowanie, jak i towarzyszące temu emocje. Ma on silny związek z postrzeganiem siebie, swojego otoczenia i świata w jednym kolorze - czarnym. Do cech syndromu przedsamobójczego (E. Ringel) zalicza się:
- Zawężenie,
- Hamowana, skierowana na siebie agresja
- Fantazje samobójcze
ZAWĘŻENIE - dotyczy spostrzegania, jednostce wydaje się, że jest słaba, nic nie warta, bezsilna, osaczona, zdalna na pastwę losu - nie potrafi ocenić swoich realnych możliwości, ani spojrzeć na problem z różnych punktów widzenia. Sytuacja wydaje się beznadziejna, bez wyjścia. Doświadczenie zawężenia może nastąpić w wyniku:
nieszczęścia losowego (nieuleczalne choroby, śmierć bliskich)
przyczyną może być również uzależnienie.
Przy zawężeniu myśli idą w jednym kierunku, świat wdziany jest w czarnych barwach, co wyzwala w człowieku strach, rozpacz, panikę lub przeciwnie lub pozorną obojętność.
Spostrzeganie stosunkowi kontaktów z ludźmi jest także zaburzone.
Osoba taka czuje się:
- odizolowana,
- opuszczona,
- niezrozumiana
Jednocześnie sama robi wszystko, aby swoje odczucia utwierdzać, dlatego odsuwa się od ludzi, rozluźnia kontakty z bliskimi, unika nowych znajomości. Odrzuca przy tym swoje zainteresowania, wartości przez nią wyznawane, teraz stają się obojętnie. Czuje się znudzona, pogrążona w beznadziejnej pustce.
Ważna jest tutaj pomoc bliskich i specjalistów. Choć samo zawężenie, nie jest wstanie doprowadzić do samobójstwa, pozostawione same sobie, bez odzewu i pomocy bliskiego otoczenia, może połączyć się z pozostałymi, zagrażającymi życiu czynnikami: autoagresją i myślami samobójczymi.
AGRESJA ZAHAMOWANA SKIEROWANA NA SIEBIE- często samobójstwo jest aktem pragnienia zabicia kogoś innego lub całej grupy innych ludzi, jest chęcią ukarania lub obarczenia poczuciem winy ludzi z własnego otoczenia. Prawo oraz zasady moralne zabraniają używania przemocy wobec innych ludzi, dlatego przeładowanie agresją i negatywnymi emocjami noszonymi wewnątrz siebie, prowadzi często do aktów autoagresji (samookaleczeń, prób samobójczych).
FANTAZJE SAMOBÓJCZE - to pojawiające się natrętne, obezwładniające myśli:
- wizja siebie jako martwej osoby
- wyobrażanie sobie smutku i wyrzutów sumienia, jakie czyn może wywołać u bliskich osób;
- wizualizacji samego samobójstwa krok po kroku.
Te trzy elementy w połączeniu, a więc zawężenie, fantazje samobójcze i zahamowana agresja skierowana na siebie są niezwykle niebezpieczne dla zdrowia i życia jednostki. Pojawiają się w tym czasie sygnały świadczące o pragnieniu śmierci.
SYGNAŁY ŚWIADCZĄCE O CHĘCI POZBAWIENIA SIEBIE ŻYCIA
Jako rodzice, pedagodzy, psychologowie pracujący z młodzieżą, nie stójmy bezczynie wobec problemów o jakich sygnalizują młodzi ludzie. Czasem ich zachowanie, słowa wołają o nasze zainteresowanie ich sprawami, jest to często nieme wołanie o pomoc, żeby je usłyszeć musimy, mimo kolejnych porażek, próbować rozmawiać, słuchać i być blisko nich.
Istnieją mity dotyczące zachowań przyszłych samobójców, które niejako blokują pragnienie niesienia im pomocy, a mianowicie:
JEŚLI KTOŚ CHCE POPEŁNIĆ SAMOBÓJSTWO, TO MILCZY;
JEST TO NIEPRAWDA.
Sygnały o zamiarach samobójczych nadaje znaczna większość samobójców. Wg badań ośmiu na dziesięciu samobójców wysyła takie sygnały. Jedni mówią o swoich zamiarach wprost, inni mniej bezpośrednio. Niestety paradoks polega na tym, że im wyraźniejszy sygnał, tym bardziej jest przez ludzi pomijany i uważany za nieprawdziwy. Zwracajmy uwagę na pewne zachowania:
- wypowiedzi typu wybieram się w daleką podróż, z której nie ma powrotu , już niedługo nie będę wam przeszkadzać nie mam po co żyć, beze mnie byłoby nam lepiej , nikt mnie nie potrzebuje itp.
- rozdawanie swoich, ulubionych rzeczy;
- wizyty w charakterze pożegnań;
- pisanie listów pożegnalnych
- pytania dotyczące umierania, sposobów umierania i ich skuteczności,
opowiadanie o wizji swojego pogrzebu;
- zbieranie przedmiotów , które mogą świadczyć o tendencjach samobójczych
( żyletki, ostre noże, strzykawki, tabletki nasenne i silnie uspokajające, sznurki, liny, mapy miasta z zaznaczonymi odręcznie punktami dróg, wiaduktów, mostów, jezior itp.);
- przeglądanie literatury, stron internetowych poświęconych samobójstwu;
- zamknięcie w sobie, zanik kontaktów towarzyskich;
- błędne, nieobecne spojrzenie lub zmieniony ton głosu (pusty, bezdźwięczny)
- nagła euforia po okresie silnej depresji
Powody, dla których osoby wysyłają sygnały o zamiarach samobójczych, często bezwiednie to:
- pragnienie otrzymania pomocy
- chęć poinformowania bliskich, o możliwości poniesienia straty
- chęć wywarcia presji na bliskich.
Nie bagatelizujmy żadnych sygnałów, być może nie będą oznaką myśli o samobójstwie, mogą jednak świadczyć o tym, że nasze dziecko, uczeń, podopieczny ma problem.
Pamiętajmy: rozmowa i bliskość z drugim człowiekiem to najlepszy sposób zapobiegania nieszczęściu.
JEŚLI KTOŚ CHCE POPEŁNIĆ SAMOBÓJSTWO TO NIE MOŻNA TEMU ZAPOBIEC
JEST TO NIEPRAWDA.
Można zapobiec nieszczęściu. Specjalistyczna pomoc i dostrzeganie przez bliskich sygnałów, mogą w większości przypadków zapobiec niepotrzebnej śmierci. Nie możemy jednak brać całej odpowiedzialności za zaistniały problem na siebie, bo nie będziemy w stanie go udźwignąć, istnieje wiele czynników, na które nie mamy wpływu.
To co jest więc istotne w pomocy to uwaga na drugiego człowieka, współtowarzyszenie, nieobojętność na jego problemy.
Lekceważenie symptomów mogących świadczyć o planach samobójczych czy suche oddelegowanie do specjalisty i dalsza obojętność wobec osoby w kryzysie, może ją jedynie utwierdzić w przekonaniu o własnej bezwartościowości. Faktem jest, że pomoc specjalisty jest w tej sytuacji niezbędna, niemniej jednak równie ważne jest wsparcie, jakie mogą ofiarować bliscy, poprzez:
• rozmowę,
• pragnienie zrozumienia,
• ofiarowanie pomocy i wsparcia.
Przede wszystkim starajmy się wysłuchać . W rozmowie na tak poważny temat, trzeba zachować spokój, stworzyć atmosferę bezpieczną i wolną od zakłóceń (telewizji, radia, obcych ludzi, gwaru, trzasku). Istotne jest aktywne słuchanie,a więc słuchanie ze zrozumieniem pełnym koncentracji, bez oceniania, pouczania, chęci przejęcia kontroli nad rozmówcą. Nie należy gloryfikować w tym momencie życia, udowadniać jakie ono jest piękne i że warto żyć, to tworzy barierę z rozmówcą. Skupmy się na konkretnym problemie i razem postarać się szukać rozwiązań. Możemy wcześniej zasięgnąć rady specjalisty, czy to przez wizytę w poradni, punkcie konsultacyjnym, czy dzięki telefonowi zaufania. To dobra metoda, która nas jednocześnie wzmocni i da nam wsparcie w trudnych chwilach.
POMOC SPECJALISTYCZNA
Warto pamiętać, że współpracując ze specjalistami (psychologami, psychiatrami, terapeutami, lekarzami) możemy w znacznym stopniu pomóc bliskim, których zachowanie budzi nasz niepokój.
Właściwa pomoc udzielona osobom, które zamierzają popełnić lub próbowały popełnić samobójstwo, nakierowana jest na:
- tworzenie twórczej postawy wobec życia;
- wykształcenie motywacji altruistycznych;
- kształtowaniu umiejętności rozwiązywania problemów;
- umiejętności rozładowania stresu.
Najważniejsze, by osoba uwierzyła, że:
- nie warto rezygnować z siebie,
- nie należy ulegać konformizmowi,
- nie ulegać frustracji lub załamaniu w obliczu trudności, ale starać się je pokonywać
- trzeba chronić siebie zarówno w okresie sukcesu, jak i klęski,
- aby osiągnąć cel, trzeba realnie ocenić sytuację, i czekać na moment, w którym jest on możliwy do osiągnięcia,
- warto prosić o pomoc innych i umieć współpracować z nimi, a nie biernie podporządkowywać się
- jestem odpowiedzialny za siebie i innych bliskich mi ludzi.
JASTRZĘBSKIE OŚRODKI WSPARCIA I POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ
• Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna
ul. Wrocławska 12, 44-330 Jastrzębie Zdrój
tel. (032) 471 78 78
www.jasnet.pl/ppp/
email: ppp@um.jastrzebie.pl
udzielanie specjalistycznej pomocy psychologicznej, pedagogicznej, logopedycznej
i terapeutycznej dzieciom, młodzieży, rodzicom, nauczycielom.
• NSZOZ "NEUROMED"
Centrum Terapii Nerwic, Depresji i Uzależnień
Jastrzębie Zdrój 1 Maja 20,
tel. 4767355; 4764582
• Niepubliczny Zakład Opieki Psychiatryczno- Psychologicznej Variusmed
ul. Wrocławska 12, Jastrzębie Zdrój
tel. (032) 47 31 679
zakład prowadzi poradnię dla osób uzależnionych i współuzależnionych
• Ośródek Pomocy Społecznej
Al. Piłsudskiego 60, Jastrzębie Zdrój
tel.(032) 47 85 358; 47 85 285
przy OPS dział Grupa Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
TELEFONY ZAUFANIA
 Infolinia przeznaczona dla osób
z problemami psychicznymi lub ich rodzin.
tel. (22) 885 84 83 (pon.-pt. 11.00 - 19.00)
Infolinia ta ma wspierać pacjentów i ich rodziny, udzielać odp. na pyt. oraz przekazywać informacje o najbliższych placówkach.
"Niebieska Linia"
Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
tel 0 801 1200 02 (pon - pt: 10:00-22:00, sob. i św: 10:00-16:00)
Jeśli jesteś ofiarą, sprawcą lub świadkiem przemocy domowej, pod tymi numerami telefonów uzyskasz pomoc:
Płatny pierwszy impuls
24h linia wsparcia dla osób zaginionych i ich rodzin
Telefon prowadzi ITAKA - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych.
tel. (0-801) 24 70 70 całodobowy
Telefon Zaufania ''Kontakt''
Jastrzębie Zdrój
tel. 47-17-878 (pon - pt.:18.00-22.00)
Telefon Zaufania Dla Rodziny
Jaworzno
tel. 6162-779
Telefon Kryzysowy
Katowice
tel. 205-38-88 całodobowy
Anonimowa policyjna linia specjalna
tel.0 800 20 148 całodobowy
Połączenie bezpłatne.
wtorek, 12 sie 2008, Barbara Gajda
